وکیل پایه یک دادگستری این امکان را دارد که در تمامی محاکم حقوقی و کیفری بدون محدودیت وکالت داشته باشد. اما وکیل پایه دو دادگستری تنها حق این را دارد که در پرونده‌های کیفری که به جرائم مربوط به حبس تعزیری کمتر از 10 سال، شلاق، جزای نقدی، پرونده‌های مالی کمتر از 50 میلیون تومان و خواسته‌های غیرمالی موکلین به جز موارد مربوط به اصل نکاح و طلاق و اثبات نسب و نفی نسب هستند رسیدگی کند. بنابراین حیطه وظایف و اختیارات وکیل پایه یک دادگستری نسبت به وکیل پایه دو دادگستری گسترده‌تر است.
- براساس صلاح دید دادگاه و تشخیص کمیسیون کانون وکلا، برای او به صورت رایگان وکیل در نظر گرفته می شود تا بتواند از حقوق وی در دادگاه دفاع کند، به چنین وکیلی که با این روش انتخاب می شود وکیل معاضدتی می گویند.
- وکیل سازمانی را تحت دو عنوان وکالت اشخاص حقوقی حقوق عمومی و وکالت اشخاص حقوقی حقوق خصوصی مورد بررسی قرار میدهیم.
- ماده 347 قانون مزبورنیزبه هرمتهمی حق داده است که ازدادگاه درخواست کندوکیلی برای اوتعیین نماید.
- اگر شخصی تحصیل کرده رشته حقوق باشد ولی شغل او وکالت نباشد، بخواهد به صورت اتفاقی برای حل مشکلاتی که بستگان نزدیک او در مراجع قضایی دارند، خارج از چرخه و آزمون‌های سخت کانون وکلای دادگستری، از این کانون برای همان مورد خاص پروانه وکالت موردی بگیرد، با طی مراحل قانونی و پرداخت هزینه مربوطه می‌تواند به این امر اقدام کند.
از این اصل چنین برآورد می شود که در نخستین گام متقاضی باید از دانش کافی در حوزه حقوق برخوردار باشد و در مرحله دیگر نباید جز وکلای دادگستری باشد. برای نمونه اگر ملکی در طرح تعریض خیابان قراردارد و شهرداری پاسخ بدهد، خریدار از خرید این ملک خودداری خواهد کرد یا اگر کاربری یک ملک زراعی است و خریدار از آن آگاه گردد چه بسا از خرید خودداری نماید. چیزی که متأسفانه به رغم هشدارهای قانونی و چاپ آگهی ها در روزنامه های فارس و شیراز در حریم شهر صدرا روی می دهد این است که گروهی از مردم با افتادن در دام سود جویان، زمینهای کشاورزی را به صورت مشاعی خریداری می نمایند و از محل زمین نیز هیچ اطلاعی ندارند، نمی دانند زمین کجاست چون زمین مشاع است.
مراجع تقاضای وکیل رایگان
اما با وكالت تنظيمی در دفاتر اسناد رسمی نمی توان به طور مستقيم به دادسراها و دادگاه ها مراجعه و موضوع وكالت مربوط به دادگستری را انجام داد، لیکن می توان در وکالت رسمی حق انتخاب وکیل دادگستری را هم گنجاند که وکیل اول را وکیل مدنی می نامند و وکیل مدنی می تواند با وکیل دادگستری قرارداد منعقد نماید. به طور کلی اگر فردی با دیگری قرارداد وکالت امضا کرده باشد، به عنوان وکیل او در انجام کار مشخص شده شناخته می‌شود. به عنوان مثال اگر مرد به همسرش وکالت در طلاق دهد و این وکالت بلاعزل باشد، زن به عنوان وکیل مرد می‌تواند برای طلاق اقدام کند.
اگر وکیل استعفا دهد دادگاه علاوه بر آنکه می تواند جلسه دادرسی را به تأخیر اندازد دادرسی را نهایتاً تا یک ماه متوقف می کند ماده ۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی. مطابق ماده ۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی هر یک از اصحاب دعوا می تواند تا دو وکیل داشته باشد. در صورت اخیر، درمورد وکالتنامه های تنظیمی در ایران، وکیل می تواند ذیل وکالتنامه تایید کند که وکالتنامه را موکل شخصا در حضور او امضا یا مهر کرده یا انگشت زده است.
برای جذب وکلا از سوی قوه قضاییه، نهادی با عنوان مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان قوه قضاییه تشکیل شده است که پس از مدتی به کانون ملی مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان تغییر نام داد. کارآموزان وکالت قبل از دریافت پروانه وکالت حق وکالت در دعاویی که مرجع تجدیدنظر از احکام آنها دیوان عالی کشور می‌باشد را ندارند. طبق ماده 683 قانون مدنی، هرگاه متعلق وکالت از بین برود یا موکل عملی را که مورد وکالت است خود انجام دهد یا به طور کلی عملی که منافی و مخالف با وکالت وکیل باشد به جا آورده مثل اینکه مالی را که برای فروش آن وکالت داده بود خود بفروشد وکالت منفسخ می‌شود. در دعاوی مالی و دعاوی که موضوع آنها اموال است، مانند دعاوی چک، سفته و بیشتر دعاوی ملکی، حق‌الوکاله براساس ارزش مال مورد دعوا دریافت می‌شود و کاملاً براساس توافق بین وکیل و موکل، شرایط دعوا، سختی یا آسانی و نیز رفت و آمد وکیل تعیین می‌شود. 8- بعد از احراز و تشخیص انجام وظایف توسط کارآموز، وی باید برای آزمون اختبار آماده شود و بعد از قبولی در این آزمون و انجام مراسم تحلیف و یاد کردن سوگند پروانه وکالت پایه یک را دریافت می‌نماید.
وکلای پایه یک دادگستری از مجرب‌ترین وکلا محسوب میشوند که در تمامی امور حقوقی حق مداخله و پیگیری امور را دارند در حالی که وکلای پایه دو دادگستری از اختیارات محدودتری برخوردار هستند. وکلایی که از کانون وکلای دادگستری پروانه اخذ می‌کنند بدواً به‌صورت ۲ سال کار آموزی دوره را طی مجله وکیل می‌کنند و میتوانند ذیر نظر وکیل سپرست نسبت به دفاع از حقوق موکل اقدام کنند و پس از طی 2 سال و همچنین تأیید صلاحیت علمی و گزینش‌های مربوطه موفق به اخذ پروانه وکالت پایه یک شوند. آزمون وکالت در ایران توسط دو نهاد کانون وکلای دادگستری و مرکز وکلای قوه قضاییه برگزار می‌شود.
وکالت چیست؟ وکیل کیست؟
مرجع گواهی وکالتنامه اشخاص مقیم و ساکن در کشورهای فاقد مأمور سیاسی یا کنسولی ایران به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط وزارت دادگستری با همکاری وزارت امور خارجه ظرف مدت سه ماه تهیه و به تصویب رئیس قوه قضاییه خواهد رسید. 2- اگر پذیرش یک وکیل توسط کانون وکلا صورت گرفته باشد، فرد وکیل پایه یک دادگستری می‌شود و اگر پذیرش خود را از طریق قوه قضاییه به دست آورد، پایه دو دادگستری می‌شود. براساس ماده 2قانون وکالت اشخاصی که دارای معلومات کافی برای وکالت باشنداما پروانه ی وکالت نداشته باشند،میتوانند درسال سه مرتبه با گرفتن جواز وکالت اتفاقی ازکانون مربوط،برای اقربای سببی یا نسبی خودتا درجه دوم ازطبقه سوم وکالت نمایند. هر فرد و یا افراد حقوق می توانند که به طور آزادانه از میان وکلای دادگستری، وکیل دادگستری خود را انتخاب نمایند و رابطه بین وکیل و موکل با تنظیم و امضای وکالتنامه و مشخص کردن حق الزحمه وکیل شروع می گردد.
محل فعالیت وکلای کیفری محل‌های ذیربط از جمله دادسرا، سازمان تعزیرات حکومتی و همچنین دادگاه کیفری و نظامی است و این وکلا دعاوی کیفریِ مرتبط با جرایم کیفریِ مورد اشاره را اقامه می‌کنند. وکیل کیفری، یکی از مهمترین افرادی است که می‌تواند در این زمینه به ما کمک کند. وکلای کیفری ماهر و با کفایت که همه ویژگی‌ها و خصوصیات مورد نیاز را داشته باشند، میتوانند آنقدر خوب عمل کنند که احقاق حق به بهترین نحو انجام شود که در این حالت، اصطلاحاً، حق به حق‌دار میرسد و حق هیچ کسی ضایع نمی‌شود.
از این رو کسانی که قدرت پرداخت حق الوکاله ندارند می توانند از کانون وکلا یا هیئت اجرایی ماده 2 آیین نامه اجرایی ماده 187 و یا از روسای حوزه قضایی تقاضای وکیل معاضدتی نمایند به این شرط که دعوی واقعی بوده و راجع به شخص متقاضی باشد. وکیل معاضدتی منتخب ،مکلف است قرارداد حق الوکاله تنظیم کند و نسخه دوم قرارداد را با سررسید وکالت نامه به دبیرخانه معاضدت قضائی بفرستد و پس از خاتمه رسیدگی اگر موکل برنده دعوی شود و به اصطلاح محکوم له باشد یک پنجم حق الوکاله را وصول و به صندوق کانون پرداخت کند مگر این که ثابت نماید که دریافت حق الوکاله قانوناً ممکن نبوده است. در لایحه ی قانونی استقلال کانون وکلا و آیین نامه ی آن، نه صریحا و نه ضمنا ماده ی ۲ قانون وکالت را نسخ نکرده است و به هیچ وجه ناظر به وکالت های اتفاقی و پروانه ی وکالت اتفاقی نمی باشد. با اینکه موضع قانون وکالت درمورد اینکه نمی توان هیچ نوع وکیلی را اعم از رسمی و اتفاقی، بدون داشتن پروانه ی وکالت پذیرفت، روشن است و حتی در ماده ی ۲ قانون مزبور به اقارب و بستگان شخصی اجازه ی وکالت اتفاقی داده شده است که ظاهراً نیاز به وجود پروانه دارد و در موضوع آن از این لحاظ فرقی بین وکالت برای بستگان و غیر آن نیست. در قوانین کشور ما تدابیری اندیشیده شده است که برای استفاده قشر آسیب پذیرجامعه ،امکانات لازم برای بهره مندی از راهنمایی و مشاوره حقوقی فراهم شود و همگان قادر به استفاده از وکیل باشند به همین جهت در این مقاله میخواهیم به بیان انواع وکالت در دادگستری بپردازیم. متأسفانه باید گفت که گاه وکیلانی هم پیدا میشوند که مقید به چنین رفتاری که در فوق از آن سخن رفت نیستند و آنچه مورد نظر آنهاست استفاده و درآمد می باشد و لاغیر و این درست روی بد سکه است.